به گزارش «پیغام»؛ شبیر اشکپور مطلق عضو هیات علمی گروه ژئوفیزیک دانشگاه خلیج فارس بوشهر در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان از بوشهر، با اشاره به زلزله ۲۹ فروردین گناوه بیان کرد: این زلزله را به احتمال خیلی قوی می‌توان به گسلی نسبت داد که به نام «رگ سفید» می‌شناسیم. این گسل از استان خوزستان وارد استان بوشهر می‌شود و از شهرستان‌های گناوه و دیلم تا شهر شبانکاره در شهرستان دشتستان عبور می‌کند.
او عنوان کرد: زلزله گناوه با بزرگای ۵.۹ ریشتر اتفاق افتاد و عمق آن را آژانس‌های مختلف ۸ تا ۱۴ کیلومتر عنوان کرده‌اند. بزرگ‌ترین پس لرزه ۳۰ فروردین با بزرگای۷ .۴ ریشتر رخ داد.
این پژوهشگر حوزه زلزله شناسی، ادامه داد: پس لرزه‌های زلزله‌ای مانند گناوه با توجه به ساختار زاگرس تا چند هفته ادامه دارد، اما دقیق نمی‌توان گفت که تا کِی پس لرزه‌ها ادامه دارند، اما کم کم تعداد و بزرگی‌شان کمتر و فاصله زمانی وقوع آن‌ها بیشتر می‌شود.
اشکپور مطلق با بیان اینکه زلزله‌های زاگرس بیشتر در عمق ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری زمین رخ می‌دهند، افزود: در ۱۲۰ سال اخیر بیش از ۱۵۰۰ زلزله را در شعاع ۱۰۰ کیلومتری محل وقوع زلزله کنونی گناوه شاهد بودیم، که نزدیک به ۹۰ زلزله بزرگای ۵ و بالاتر داشته‌اند.
زلزله چطور رخ می‌دهد؟
او گفت: در خارجی‌ترین قشر زمین یک پوسته ترد و شکننده با ضخامت چند ۱۰ کیلومتر وجود دارد که بسته به مناطق مختلف این ضخامت متفاوت است. پوسته به صورت قطعات (صفحه یا ورقه) جدا از هم، اما در تماس با هم، با توجه به تحولات درون زمین، در حال حرکت هستند.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: این حرکت‌ها ناشی از انتقال انرژی از درون زمین به سطح زمین است و زمانی که دو صفحه یا قطعه به هم برسند این انرژی در مرز شکستگی‌ها یا گسیختگی‌ها (گسل‌ها) می‌تواند به شکل تغییر پوسته ظاهر شود و چین خوردگی یا کوه‌زایی رخ دهد و بخش دیگری از انرژی در محل گسیختگی‌ها تجمع می‌یابد مانند آبی که به تدریج پشت یک دیوار یا سد جمع شود.
اشکپور مطلق بیان کرد: چنانچه این گسیختگی توان تحمل انرژی نداشته باشد، انرژی که در دوران طولانی انباشته شده، به صورت ناگهانی در چند ثانیه تا یک دقیقه آزاد می‌شود یعنی توده‌ای عظیم از انرژی آزاد می‌شود که به صورت خردشدگی، زمین لرزه و در مواردی ریزش کوه نمایان می‌شود.
او با اشاره به اینکه موج زمین لرزه در اطراف کانون زلزله یکنواخت نیست، بیان کرد: پوسته زمین به عنوان عامل انتقال انرژی عمل می‌کند و این انرژی در اطراف کانون زلزله منتشر می‌شود، اما میزان انرژی بنا به ساز و کار زلزله و نوع حرکت گسل در بخشی از زوایا نسبت به دیگر نقاط بیشتر است. توزیع انرژی یا همان موج زمین لرزه در اطراف کانون زلزله یکنواخت نیست و ناشی از همان فرایند گسیختگی گسل است که عامل ایجاد زمین لرزه بوده است.
در سراسر استان بوشهر گسل وجود دارد
این مدرس دانشگاه ادامه داد: کشور ما در ناحیه‌ای قرار دارد که از سمت غرب و جنوب غربش صفحه عربی به سمت ایران در حال حرکت است و این صفحه سالانه ۲۰ میلیمتر به سمت ایران حرکت می‌کند و این انرژی در پوسته ایران تجمع پیدا می‌کند.
اشکپور مطلق افزود: استان بوشهر در پیشانی این تجمع انرژی قرار دارد و مجاور مرز صفحه عربی با فلات ایران است. بر همین اساس، در سراسر استان گسل‌های شناخته شده‌ای وجود دارد، مانند گسل برازجان و گسلی که شاخه‌ای از گسل‌های زاگرس است و به صورت صفحات یا قطعات جدا از استان هرمزگان تا عراق گسترده است که به نام گسل‌های پیش ژرفای زاگرس از آن یاد می‌شود.
او بیان کرد: با توجه به برانگیختگی پوسته در استان بوشهر که ناشی از تجمع انرژی حرکتی صفحه عربی است انتظار داریم در سراسر استان به ویژه نزدیک گسل‌ها زلزله رخ دهد.
زلزله قابل پیش‌بینی نیست
این پژوهشگر، با اشاره به اینکه تاکنون علم زلزله‌شناسی نتوانسته است وقوع زلزله را پیش‌بینی کند، بیان کرد: علت قابل پیش بینی نبودن زلزله ساختار پیچیده وقوع زمین لرزه در داخل کره زمین است. اگر چه پیشرفت‌هایی برای شناخت این ساختار صورت گرفته است، اما تا این لحظه کسی نمی‌تواند مدعی شود که زلزله کِی، کجا و در چه عمق و بزرگایی می‌تواند رخ دهد.
اشکپور مطلق در پاسخ به این سوال که چند سال دیگر ممکن است در نقطه‌ای که زلزله بزرگی رخ داده است دوباره چنین زلزله‌ای رخ دهد، عنوان کرد: زلزله‌های زاگرس با بزرگای ۵ و بالاتر به طور معمول دوره چند صد ساله دارند یعنی انتظار داریم چند صد سال دیگر چنین زلزله‌ای احتمالا در همین قطعه گسلی رخ دهد البته با توجه به اینکه گسل‌ها شاخه‌های مختلفی دارند، امکان وقوع زلزله در اطراف محل کنونی زلزله دور از انتظار نیست، اما پیش بینی آن ناممکن است.
سونامی در خلیج فارس رخ نمی‌دهد
او در خصوص اینکه آیا احتمال وقوع سونامی در خلیج فارس وجود دارد، این طور توضیح داد: برای وقوع پدیده سونامی هم نیاز به تولید حجم وسیعی از آب در دریا و اقیانوس است و هم باید چشمه‌گسلی بزرگی در دریا وجود داشته باشد. اما در خلیج‌فارس تاکنون چشمه و گسل عمده‌ای بر اساس رویداد‌های تاریخ زمین شناسی و لرزه شناسی شناسایی نشده است.
عضو هیات علمی گروه ژئوفیزیک دانشگاه خلیج فارس بوشهر گفت: از سوی دیگر حجم آب خلیج فارس هم بسیار کم است و برای سونامی مستعد نیست.
اشکپور مطلق در همین حال افزود: اما در دریای عمان و اقیانوس هند احتمال وقوع سونامی وجود دارد و از آنجا که در مجاورت خلیج فارس قرار دارند، احتمال دارد امواج آب حاصل از آن، خلیج فارس را تحت تاثیر قرار دهد.
ساخت و ساز روی زمین ربطی به وقوع زلزله ندارد
او گفت: ساخت و ساز‌های عظیم و اجرای طرح‌های صنعتی تاثیری بر ایجاد زمین لرزه ندارند. ساخت و ساز‌ها روی سطح زمین هستند، اما زلزله در عمق زمین رخ می‌دهد اما امواج زلزله، ساخت و ساز‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به طور حتم هنگام اجرای طرح‌ها به ویژه سازه‌های حیاتی که در استان ما کم نیستند، در این خصوص تدابیر لازم اندیشیده شده است.
این محقق حوزه زلزله شناسی عنوان کرد: با توجه به حساسیت نیروگاه اتمی بوشهر اکنون دستگاه‌هایی در استان و اطراف نیروگاه داریم که حرکت زمین را پیوسته پایش می‌کند.
ایمنی ساخت و ساز‌ها رعایت شود
اشکپور از مردم خواست آگاه باشند جایی که زندگی می‌کنند، سکویی که رویش خانه ساخته‌اند بر اثر وقوع زلزله امکان حرکتش وجود دارد، پس از مهندسان ناظر بخواهند که حساسیت‌های لازم را به خرج دهند تا خانه‌شان به گونه‌ای ساخته شود که از جنبش زمین کمترین آسیب را ببیند.
او همچنین تاکید کرد: افزون بر مواردی که در ساخت سکونتگاه باید رعایت شود، توجه به عناصر غیرسازه‌ای هم ضروری است یعنی باید به جانمایی کولر، کتابخانه، لوستر و ... هم در خانه توجه کرد.
عضو هیات علمی گروه ژئوفیزیک دانشگاه خلیج فارس از متولیان ناظر ساخت و ساز‌ها نیز خواست با جدیت و بدون اهمال و اغماض، در اجرای ساخت و ساز‌ها توجه کنند، زیرا مسئولیت شرعی، اجتماعی و اخلاقی دارند.
اشکپور تاکید کرد: ما در گروه ژئوفیزیک دانشگاه خلیج فارس آماده‌ایم در صورت درخواست هر مسئول یا سازمانی، دانش یا مشاوره‌های زلزله شناسی را برای آگاهی بخشی در اختیار عموم یا مدیران قرار دهیم.