گالیا حق پرست
بوشهر همواره يكي از مراكز مهم و قديمي تمدن و فرهنگ ايرانزمين بوده و همواره مورد کاوشهای باستان شناسی قرار گرفته است. تا پیش از حضور و فعالیت باستان شناسان اروپایی در بوشهر مورخان ایرانی به وجود آثار باستانی در این بندر اشاره نمودهاند. اما به دلیل عدم برخورداری و فقدان رشد علمی ایران در آن دوره هیچ کوششی در این زمینه به عمل نیامده بود. مطالعات باستان شناختی در این شهر به طور جدی و علمی از آغاز قرن نوزدهم میلادی شروع و در دهه دوم قرن بیستم شتاب گرفت. کاوشهای صورت گرفته در بندر بوشهر که با کشف لوحها و کتیبه ها همراه بوده تا حدودی اطلاعات مهمی را در مورد پادشاهان عیلام، دین و مذهب این پادشاهان به نسل امروز القا می کند.
مورخانی چون میرزا فرصت شیرازی در سال ۱۳۰۳ ﻫ.ق / ۱۸۸۹م و همچنین محمد حسنخان اعتمادالسلطنه در آثارشان با شگفتی از آثار تاریخی موجود با عنوان "غرایب" یاد کرده و این آثار را از رازهای سر به مهر ایران باستان می دانستند. بر اساس اسناد و منابع موجود تاریخی برای نخستین بار یک پژوهشگر آلمانی به نام دکتر اندریاس دست به کاوش در آثار باستانی گورستان شغاب در بوشهر میزند که به دنبال این اقدام قسمتهایی از یک آجر نبشته عیلامی مربوط به تمدن عیلامی ها در این گورستان کشف شد.این لوح بعدها توسط دکتر اندریاس به تاجری ارمنی از اهالی بوشهر به نام "مالکوم" واگذار و سپس در جریان مسافرت مارسل دیولافوا باستان شناس فرانسوی در عصر ناصری قسمت های مهمی از این لوح شناسایی و به موزه ی لوور پاریس منتقل شد.
بر اساس گزارشهایی که از هیأت باستان شناسی آلمانی در سال ۱۸۷۶ م باقی مانده است در محل تپه باستانی شغاب در جنوب شبه جزیره بوشهر صدها آجر نبشته که عمدتاً متعلق به دوران کلاسیک عصر تمدن عیلام بودند کشف شد. بنا به نقل یکی از باستان شناسان آلمانی همراه دکتر اندریاس به دلیل عدم توانایی مالی هیأت باستان شناسی آلمانی در پرداخت هزینه انبار جهت نگه داری کتیبه ها و آجر نبشته ها در این انبارها، این هیأت برخی از این کتیبه های اکتشافی در بندر بوشهر را به عنوان یادگار سفرشان به موزههای پاریس، لیدن هلند و لندن فروختند.
از جمله فواید کاوش های باستان شناسی هیأت آلمانی به سرپرستی دکتر اندریاس در بوشهر را می توان شناسایی الواح و آجر نبشته های عیلامی در این بندر دانست که تا آن روز دنیای باستان شناسی از آن خبر نداشت. سید قاسم یاحسینی از پژوهشگران بوشهری در اثر خویش به نام "تاریخ شهر لیان" مهمترین دستاورد حفاری آندریاس در بوشهر را کشف و شناسایی الواح عیلامی به جهانیان می داند و آن را دستاوردی بس مهم ارزیابی می کند.
پس از کاوشهایی که هیأت باستان شناسی آلمانی در بوشهر انجام دادند برای مدت زمانی این کاوشها متوقف شد تا اینکه در اواخر دوران قاجار و در سال ۱۹۱۳م/۱۳۳۱ ه.ق هیأت باستان شناسی فرانسوی به سرپرستی موریس پزار وارد بوشهر شد و در هماهنگی که با موقرالدوله حکمران بوشهر و همچنین سرپرسی کاکس نماینده کنسولگری بریتانیا در بوشهر داشت شروع به کاوش در این بندر کردند. پزار فرانسوی با استفاده از اطلاعات موجود از هیأت باستان شناسی آلمانی و همچنین استفاده از اطلاعات پیران و معمرین بوشهری شروع به کاوش در حوزه های باستانی بندر بوشهر و مناطقی چون ریشهر، سبزآباد و امام زاده نمود. به جرأت می توان گفت که کاوشهای صورت گرفته توسط پزار و هیأت فرانسوی او در بوشهر قسمتهای تاریک تاریخ عیلام را در کرانه های شمالی خلیج فارس به محوریت بندر بوشهر را تا حدود زیادی آشکار کرد.
مطالعات پزار پس از جنگ جهانی اول چاپ شده و مورد استقبال خیل عظیمی از مورخان و باستانشناسان قرار گرفت بطوری که عیلام شناسان و خلیج فارس شناسانی چون سرآرنولد ویلسون، پیرآمیر، جورج کامرون والتر هینتس و رومن گریشمن و پاتس به این گزارش پزار ارجاع و استناد نمودهاند. علاوه بر موریس پزار باستان شناسانی چون سر اورل استاین انگلیسی که سیستم آبرسانی، قناتها و چاههای باستانی بوشهر را در دوران پهلوی اول مورد مطالعه قرار داد و همچنین دیوید ویلیامسن و دیوید وایت هاوس نیز مطالعات عمیق و علمی در مورد تمدن باستانی بوشهر انجام داده اند که در جای خود در خور تأمل است.
نقش و تاثیر باستان شناسی آکادمیک و علمی باستان شناسان اروپایی در شناخت تاریخ و فرهنگ دیرینه بوشهر بسیار مهم است.دقت نظر این گروه از باستان شناسان در کنار تعهد کاری و امکانات بالقوهای که داشتند موجب گردید که بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ کهن بوشهر به جهانیان معرفی گردد.
منبع:
پایگاه خبری تحلیلی پیغام
لینک مستقیم :
http://peigham.ir/shownews.aspx?id=149262