گالیا حق پرست

با مرور تاریخ بوشهر، گذشته از مبادلات و مراودات اقتصادی و تجاری با اروپائیان، می توان در عرصه ی دیپلماسی نیز این بندر را محور کانونی و به نوعی یکی از جاذبه های سیاسی در خلیج فارس برای دولت های اروپایی به شمار آورد.

 در قرن نوزدهم میلادی یکی از کشورهای اروپایی علاقمند به ارتباط تجاری و سیاسی با ایران ، کشور آلمان بود. در آن زمان آلمان ها خود را یکی از قدرت های برتر می پنداشتند و در صدد توسعه مستعمرات در آفریقا، اقیانوسیه و شرق دور برآمده بودند از این رو به سرعت  بر قدرت دریایی خود افزودند و بعد از بریتانیا بزرگترین ناوگان دریایی را تشکیل دادند.

همزمان با دخالت های دو قدرت انگلیس و روسیه در ایران در دوران ناصرالدین شاه، این شاهنشاه قاجاری به فکر برقراری ارتباط با دولت آلمان افتاد که پیامد آن انعقاد معاهدات تجاری و خریداری دو کشتی به نام های پرسپولیس و شوش از آن کشور بود. آلمان ها که رفته رفته به حضور در ایران علاقمند شده بودند، با طرح برنامه ای از قبل طراحی شده حضور در خلیج فارس را یکی از مهمترین اهداف خود و بخشی از اهداف سیاسی- اقتصادی خود قلمداد کردند و رسیدن به این اهداف را در رأس برنامه های خود قرار دادند.

آلمان ها که می دانستند بندر بوشهر از بیشترین مرز آبی با خلیج فارس برخوردار و از موقعیت خاص استراتژیک بهره مند است، این بندر را در برنامه های توسعه طلبانه خود قرار دادند. با توجه به حضور سایر دول اروپایی در بوشهر، آلمان ها نیز در فکر ایجاد نمایندگی در این شهر افتادند و سرانجام سرکنسولگری خود را به سال 1897 م/1315 ه.ق در بندر بوشهر،تأسیس نمودند. این کنسولگری در یکی از زیباترین و مجلل ترین عمارت های زمان خود در جفره علیباش تأسیس شده بود.

 آنگونه که از اسناد و گزارشات روزنامه ی مظفری در بوشهر پیداست کار ساخت عمارت ژرمنی در بوشهر نزدیک به هشت ماه به طول انجامیده است. این عمارت در سال 1319 ه.ق همزمان با مراسمی که به منظور جشن تولد امپراطور آلمان "ویلهم دوم" در بوشهر تدارک دیده شده بود با حضور میهمانان داخلی و خارجی افتتاح شد. بنابر گزارش روزنامه مظفری معمار ایرانی این بنا شخصی به نام " ناخدا علی بوشهری" بوده  و به توصیه دکتر راین هارت ساختمان عمارت در خارج از شهر بنا گردیده است.

اتاقی که این مراسم در آن برگزار شده دارای طولی در حدود 20 متر، سقفی بلند و درهایی زیبا و عالی بوده است. از آنجایی که این اتاقها تحت نظارت و با مشورت خود دکتر راین هارت ساخته شده بود از نظر طراحی به گونه ای بود که در مَثَل به مانند اتاق ویژه الماس موزه لوور پاریس بود. این گونه که از توضیحات روزنامه مظفری بر می آید راین هارت کنسول آلمان موزه ای به تقلید از موزه ی لوور در این عمارت گرد آورده که در نوع خود بی مانند بود.

وی بواسطه توقف طولانی در زنگبار یادگارهای گران بهایی از آن سرزمین از قبیل ؛ شمشیر، خنجر و ظروف قیمتی با خود آورده و در این اتاق قرار داده بود. ظاهراً در گوشه دیگری از این اتاق یا سالن بزرگ، خیمه کوچکی ترتیب داده و اطراف آن را با قالیچه های ممتاز آویخته و در سوی دیگر اتاق تخت و پوست درویشان و تبرزین زرفشانشان قرار داده شده بود. راین هارت در بوشهر سی سال از عمر خود را صرف جمع آوری این آثار و اشیا نموده بود.

 از کنار هم قرار گرفتن آثار و اشیا تاریخی فراهم شده از اقصی نقاط دنیا، از جمله مناطقی چون زنگبار و مصر، موزه ای بین المللی در یکی از اتاق های عمارت ژرمنی بوجود آمده بود که در نوع خود بی نظیر بود. علاوه بر آثاری از مصر و زنگبار آثار زینتی دیگری از اروپا و ممالک شرقی نیز در این عمارت گردآوری شده بود و مجموعه ی شخصی بی نظیری فراهم و به زبان گویای روزنامه ی مظفری " از هر مملکتی یادگاری و از هر بلدی تحفه ای" در این عمارت نگهداری می شد. 

در آرشیو سازمان اسناد ملی ایران اسنادی مرتبط با عمارت ژرمنی در بوشهر موجود است که حاوی اطلاعات ارزشمندی از حوادث و اتفاقات رخ داده در این عمارت پس از تأسیس تا زمان واگذاری آن توسط وزارت امور خارجه به فردی به نام زایر حسین دشتی می باشد. این اسناد روایت مستدلی از نقش و فعالیت آلمان ها در خلیج فارس ارائه می کنند که همه ی این اقدامات در این عمارت انجام می شده است.

در واقع بخشی از این اسناد تاریخ عمارت ژرمنی را پس از تأسیس و در بحبوحه ی جنگ جهانی اول روایت می کند که مدتی نیز در اختیار تجارتخانه معروف وانکهوس قرار گرفته بود. با توجه به ضدیت انگلیسی ها با آلمانی ها در خلال جنگ جهانی اول در بوشهر مدام مورد دست اندازی انگلیسی قرار گرفته و اموال این تجارتخانه و خود عمارت را ثبت و ضبط نموده بودند. مأمورینی که به ترتیب مسئولیت سرپرستی سرکنسولگری آلمان در بوشهر را به عهده داشته اند عبارتند از: همه نک، راین هارت، دکتر روسلر، واسموس و لیستمان. از میان این مأمورین واسموس لورنس آلمانی بواسطه حضور و فعالیت در جریان جنگ جهانی و بوشهر از همه به نام تر و معروف تر است.

 پس از جنگ جهانی اول و خروج آلمان ها از بوشهر وزارت خارجه و حکمرانی بنادر و جزایر خلیج فارس مالکیت آن را بر عهده گرفته و بررسی دقیقی از این عمارت ارائه می دهد و پس از ثبت مشخصات و شرایط دقیق عمارت آن را به زایر حسین خان دشتی تحویل می دهد.

وزارت خارجه در این بررسی توضیحات دقیقی از خود عمارت، اتاقها، پنجره ها، سقف های آسیب دیده و درب های شکسته، چندل ها، برج های شمالی، جنوبی و تحتانی عمارت ژرمنی ارائه می دهد.

 در پایان نیز پس از ثبت صورت جلسات مربوطه تأکید می گردد که عمارت ژرمنی از حیث بنا و ساختار معماری صحیح و سالم بوده است و تنها کمی به تعمیر و مرمت نیاز دارد.لازم به ذکر است که زایر حسین دشتی به عنوان معین و فرد مورد اعتماد کنسوگری آلمان بوده که به وزارت امور خارجه ایران معرفی شده بود.

  عمارت ژرمنی یکی از زیباترین و مجلل ترین عمارت های تاریخی بوشهر بود و در نهایت در حریم پایگاه هوایی بوشهر قرار گرفته و در دهه ی پنجاه این عمارت بزرگ و با شکوه تخریب می شود و تاریخ و میراث فرهنگی بوشهر را از داشتن چنین عمارت ارزشمندی محروم می کند.