دکتر عباس عاشوری نژاد- عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر و عضو هیات تحریریه پیغام
طی این هفته هایی که خشنونت فراگیر شده،علی القاعده جامعه نیز دچار آسیب های جدّی گردیده است. آسیب هایی که در پاره ای از ارکان، با هزینه کمتر قابل جبران است و در بخشی از ارکان جبران ناپذیر و یا دست کم به سختی قابل جبران است. به خصوص وقتی باورهای انسان درباره امری دچار آسیب شد،جبران آن نیازمندِ زمانی طولانی و هزینه ای گزاف است تا شاید آب رفته از جوی بازگردد.
این روزها که خشونت همچنان در جریان است، باورهای جوانان ما درباره میراثِ "ایران" و "اسلام" دچار آسیب های جدی شده است و من در این باره بسیار نگرانم. عمیقا نگرانم به خصوص که جریان های داخلی و خارجیِ مخالف ایران و اسلام از این شرایط نهایت سوء استفاده را می برند تا بنیادهای اندیشه ایرانی – اسلامی که مبتنی بر مهربانی است، را زیر سوال ببرند و متاسفانه در این راه توفیق ها یافته اند و ما نیز با جدّیت تمام مشغول ریختنِ آب به آسیاب آن ها هستیم.
این هفته نیز می خواهم تاکید کنم که دین مبین اسلام به عنوان یکی از ارکان اصلی جامعه ایرانی، بر اساس "مهربانی" استوار شده است البته این را نیک می دانم که فعلا گوش ها کور و کر شده است، اما چه می توان گفت جز این که: "حافظ وظیفه تو دعا گفتن است و بس / در بَندِ آن مباش که نشنید یا شنید"
"در بيانات قرآنى و روايى، مهربانى و محبّت به مؤمنان سفارش شده است اما براى مؤمنى كه در جايگاه خدمتگزارى به شهروندان جامعه اسلامى قرار مىگيرد، در خدمت به جامعه، تفاوت گذاشتن نسبت به هيچ يك از شهروندان، اعم از مسلمان و غير مسلمان، روا نيست. قرآن کریم می فرماید: : فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یحِبُّ الْمُتَوَکلِینَ / مهربانی با خَلق خدا و ملاطفت با آنان، از برجسته ترین صفات اخلاقی است که انسان می تواند اخلاق خود را با آن بیاراید. قلبی سرشار از رأفت و مهربانی نسبت به بندگان خدا و بویژه نسبت به مؤمنان، موهبتی است که خداوند عطای آن را به بندگانش، برخاسته از رحمت خویش می داند. این ویژگی اخلاقی، سجیهای است که پروردگار عطای آن را بر پیامبرش، منّت می نهد و می فرماید: «در اثر رحمت خدا، به آنها ملایم (مهربان) شدی. اگر بد خلق و سنگ دل بودی از اطراف تو پراکنده می شدند. آنها را ببخش و برایشان آمرزش بخواه و در کارها با آنها مشورت کن و چون تصمیم گرفتی، بر خدا اعتماد و توکل کن که خدا متوکلان را دوست دارد.»
مهرورزی به هم نوعان به اندازه ای نزد خدا اهمیت دارد که خداوند پیش از الزام آن بر بندگان، مهربانی با بندگان را به ذات مقدس خویش تکلیف کرده است. در سوره انعام می فرماید: قُلْ لِمَنْ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قُلْ لِلَّهِ کتَبَ عَلی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ لَیجْمَعَنَّکمْ إِلی یوْمِ الْقِیامَةِ لا رَیبَ فِیهِ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لا یؤْمِنُونَ.بپرس: آن چه در آسمان ها و زمین است از آن کیست؟ بگو: از آن خداوند است که رحمت را بر خود واجب داشته است. یقیناً روز قیامت که در آن هیچ شکی نیست، شما را گرد می آورد. کسانی که بر خودشان زیان زده اند، ایمان نمی آورند.
همچنین در آیه دیگری می فرماید: وَ إِذا جاءَک الَّذِینَ یؤْمِنُونَ بِآیاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیکمْ کتَبَ رَبُّکمْ عَلی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکمْ سُوءاً بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ/ و هر گاه کسانی که به آیات ما ایمان آورده اند، نزد تو آیند، بگو: سلام بر شما. پروردگار شما رحمت را بر خود مقرر داشته است که هر کس از شما به نادانی، کار ناشایستی انجام دهد و بعد از آن توبه کند و نیکوکار گردد، بی گمان [بداند که ] او بسیار خطاپوشِ خطابخش است.
اهمیت مهرورزی با هم نوعان و بویژه با مؤمنان، به این دو آیه منحصر نمی شود بلکه این معنا از متون فراوان قرآنی و حدیثی به راحتی به دست می آید. در حدیث شریفی از پیامبر خدا (ص)، خدمت به خَلقِ خدا این گونه بیان شده است: الخَلقُ عِیالُ اللهِ فَأَحبُّ الخَلْقِ إلی اللهِ مَنْ نَفَعَ عِیالَ اللهِ و ادْخَلَ عَلی اهلِ بَیتٍ سُروراً.
خلایق، عیال خدا هستند، پس محبوب ترین آنها کسی است که به عیال خدا بیشتر سود برساند و اهل خانهای را مسرور و شادمان سازد.
و نیز در بیانی صریح تر، از زبان امام صادق (ع) می خوانیم: قالَ اللّهُ- عَزَّ وَ جَلَّ-: ألْخَلْقُ عِیالی فَأحَبُّهُم الَی ألْطَفُهُمْ بِهِمْ وَ أسْعاهُمْ فی حَوائِجِهِم/ خدای عزیز و جلیل فرموده است: مردم، خانواده من هستند. پس محبوب ترین آنها نزد من کسی است که با آنان مهربانتر و در برآوردن نیازهایشان کوشاتر باشد.
و از امام باقر (ع) نقل شده است: وَ ما عُبِدَ اللهِ بِشَئٍ أَحبُّ إلَی اللهِ مِنْ إدخالِ السُّرورِ عَلَی الْمُؤمِنِ. خداوند به چیزی محبوبتر از شاد کردن مؤمن، عبادت نشده است. این گونه سفارش ها، لزوم مهرورزی و محبّت به بندگان خدا و نیز اهمیت آن را در تعاملات اجتماعی از منظر دین مبین اسلام، حکایت می کند. در حقیقت، بین خدمت به خَلق و مهربانی با آنان، رابطه ای دوطرفه برقرار است. از یک سو، مهربانی با مخلوقات الهی، خدمت به آنان و مسرور ساختن آنان را به دنبال دارد و از سویی دیگر، مسرور ساختن آنان موجب افزایش محبّت و مودّت و در نتیجه تحکیم پیوندها بین افراد جامعه می شود. علاوه بر توصیه های قرآنی و روایی، مهرورزی و محبّت به بندگان خدا به نحو کامل در سیره و رفتار پیشوایان دینی به ویژه در سیره پیامبر خدا (ص) مشاهده می شود."( مکتب نرجس (س) خراسان جنوبی)