هفته نامه پیغام

*رضا معتمد

نیمه ی امرداد هر سال، با مناسبتی روبه رو می شویم که به اهل قلم و خبر مربوط است. مناسبت «روز خبرنگار» که تاریخ دقیق آن هفدهم این ماه است و بهانه ای است برای یادآوری زحمات خبرنگاران و در نمایی وسیع تر روزنامه نگاران.

طبعاً همانند هر مناسبتی در کشور ما، روز خبرنگار فرصتی است برای تبریک گفتن و تبریک فرستادن به ویژه از جانب مدیران و در حسنات و وجنات خبرنگاران سخن گفتن و توصیف جایگاه رفیع و زحمات آنها و نقشی که در آگاهی بخشی و اصلاح جامعه دارند.

مدیران بعضی ادارات هم روز خبرنگار را فرصت مغتنمی می دانند برای دعوت از خبرنگاران و تشکیل کنفرانس خبری و البته در پشت بندش دادن نهار یا شامی و هدیه ای و... تمام شدن این روز و دوره کردن سالی دیگر.
واقعیت آن است که صاحب این قلم، با تجربه ای بیست و چند ساله در عرصه ی روزنامه نگاری استان، چند سالی است که چندان به استقبال روز خبرنگار نمی رود و آن چنان که باید، میل و رغبتی هم به شرکت در محافل و مجالس متعدد مربوط به این روز ندارد هرچند که از سر تکلیف و تظاهر در یکی دو محفل خاص مربوط به این روز شرکت می کند. این بی رغبتی و عدم استقبال، نه به دلیل اعتراض به رفتار مدیران و انتقاد از بی توجهی یک ساله ی آنها به اصحاب رسانه و توجه ریاکارانه یک روزه یا یک هفته ای آنها به این قشر شریف و اثرگذار است که از بیشتر مدیران فعلی اساساً انتظاری جز این نمی توان داشت بلکه ریشه در رفتارهای ناخوشایندی دارد که از تعدادی از افراد در پوشش خبرنگار و روزنامه گار سر می زند که می توان به آنها «خبرنگارنما» گفت. این رفتارها حیثیت خبرنگاری و خبرنگاران راستین و نیز شأن رسانه را در معرض آسیب جدی قرار داده است.

این را همه می دانیم که به دلیل تحول در فضای رسانه ای و گسترش امکانات ارتباطی روزبه روز بر تعداد چنین افرادی افزوده می شود و متأسفانه امروزه آنها از قدرت قابل تأملی هم در اثرگذاری بر فضای رسانه ای برخوردارند. از سوی دیگر با وجود افزایش روزافزون کسانی که خود را فعال رسانه ای و خبرنگار می دانند، خروجی اخبار و اطلاعات موثق و مؤثر دست کم در استان ما ناچیز و بخش قابل توجهی از همین اندک اخبار و اطلاعات انتشار یافته نیز فاقد حداقل معیارهای حرفه ای و عمدتاً بیان اخبار پیرامون اعمال و اطوار مسئولان و نقل عزل و نصب ها یا سخنان مدیران است.

این البته به معنای دست کم گرفتن فضای رسانه ای نوین و نادیده گرفتن زحمات بسیاری از خبرنگاران و روزنامه نگاران شریف این عرصه نیست اما انکار نمی توان کرد که به دلیل نبود اهرم نظارتی لازم برای رسانه های مجازی (به عکس اهرم ها و قوانین نظارتی سختگیرانه برای رسانه های مکتوب) یا نقص کارکرد این  اهرم ها، بسیاری از افرادی که هیچ نسبتی با این حرفه ندارند، با انگیزه هایی مختلف و متعدد جز انگیزه ی اطلاع رسانی و آگاهی بخشی، وارد این فضا شده اند و نتیجه ی ورودشان حجم گسترده مطالبی است که به آنها هر نامی می توان داد جز خبر و آگاهی بخشی. پخش شایعه به جای خبر، رواج اهانت و افترا و تهمت و یا ترویج تملق و ستایش گری از اهل قدرت و صاحبان پست و مقام و در بعد فنی رواج انواع غلط نویسی و انتشار مطالب سست و فاقد حداقل معیارهای حرفه ای و در بعد عملکردی، ایجاد ارتباطات ناسالم با برخی از مدیران و وارد شدن در پاره ای معاملات پشت پرده با آنها یا بروز دادن رفتارهای باج گیرانه و اعمالی از این دست، تنها شماری از زیان هایی است که خبرنگار نمایان به شأن و  حیثیت حرفه ی خبرنگاری و آبروی رسانه وارد می سازند.

چه باید کرد؟

به نظر می رسد که نمی توان و نباید برای پالایش فضای رسانه ای از خبرنگارنمایان، از کسانی غیر از جامعه ی خبرنگاری و روزنامه نگاری انتظار داشت. از مدیران که به طور کلی نباید چنین انتظاری داشت زیرا بسیاری از آنها ترجیح شان خبرنگارنمایانی است که در مواقع ضروری از نوشته های هرچند سبک و کم مایه شان در جهت استحکام موقعیت و مقام خود بهره بگیرند.

بنابراین برای رفع این معضل و کم کردن دامنه ی این آسیب باید از مجموعه هایی انتظار اقدام به موقع و مؤثر داشت که خود از جنس و جمع رسانه اند.از جمله سندیکاها و انجمن های روزنامه نگاری و در مراکز استان ها به ویژه استان ما از «خانه ی مطبوعات» که در حال حاضر تنها نهاد نسبتاً مشروع صنفی در فضای رسانه ای است. قید «نسبتاً» را از آن جهت به کار می برم که تأسیس همین نهاد خانه ی مطبوعات فعلی نیز با دخالت دولت و تبعیت از چهارچوب هایی که مدیران دولتی تعیین می کنند، صورت می گیرد و طبعاً خانه مطبوعات استقلال و آزادی عمل کاملی در انجام فعالیت های خود ندارد اما در حال حاضر وجود همین نهاد نه چندان مستقل هم برای سامان دهی به امور رسانه و تشخیص و تفکیک خبرنگار از خبرنگارنما و پالایش جامعه مطبوعاتی از کسانی که صلاحیت ورود به این جامعه را ندارند، غنیمت است. چنین پالایشی هم نه از طریق اقدامات سلبی و منعی(که اساساً امکانش برای خانه مطبوعات و سندیکاهای روزنامه نگاری نیست) بلکه انجام اقداماتی ممکن است که خبرنگاران و روزنامه نگاران واقعی را از افراد غیر مرتبط با این حرفه متمایز کند. از جمله ی این اقدامات، می توان از شفاف کردن معیارها و میزان ها برای شناسایی روزنامه نگاران واقعی، تعیین شاخص های حتی حداقلی برای شناسایی و بازتعریف رسانه، اقدام در جهت توانمند سازی رسانه های مکتوب و مجازی شناسنامه دار برای احاطه بر فضای رسانه ای استان، برگزاری مستمر کارگاه های آموزشی و توانمندسازی خبرنگاران و اعطای برخی امکانات و امتیازهای انگیزه بخش به خبرنگاران واقعی و فعال نام برد.

یکی از اقدامات بازدارنده رسانه های شناسنامه دار و روزنامه نگاران با هویت و خوشنام نیز افزایش هزینه برای مدیرانی است که با تقویت افراد فاقد صلاحیت در عرصه ی خبرنگاری و روزنامه نگاری به قصد بهره گیری های شخصی، به آلودگی فضای رسانه ای دامن می زنند.    

روشن است که با نوشتن این چند سطر و بیان انتقادی آنچه بر بخشی از فضای رسانه ای ما حاکم است، چندان دردی از دردهای مزمن جامعه ی رسانه ای دوا نمی شود اما سخن گفتن از این وضعیت، دست کم این پیام را دارد که ما از دردی که دامن گیر جامعه ی رسانه ای شده، آگاهیم و براین اعتقادیم که باید برای دفاع از حیثیت خبرنگاری و روزنامه نگاری کاری کرد. کاری که تنها از دست «اهل» این حرفه برمی آید.   

*مدیرمسئول هفته نامه و سایت پیغام                     

  منبع: پایگاه خبری تحلیلی پیغام
       لینک مستقیم   :   http://peigham.ir/shownews.aspx?id=110025