هفته نامه پیغام

مجتبی محمدی

به مناسبت سالگشت مشروطیت ایران که نماد قانون خواهی و آزادی طلبی مردم ایران در یکصد و نوزده سال پیش است جا دارد پیامدهای این نهضت در سواحل و بنادر خلیج فارس بررسی شود و اشاره ای کوتاه به روند مشروطیت در این مناطق شود. اساساً در دوران قاجار از دوران ناصرالدین شاه قاجار که به عصر ناصری نیز معروف است توجه ویژه ای به خلیج فارس معطوف می شود تا جایی که مرکز حکمرانی بنادر و جزایر جنوب در بوشهر تشکیل می شود و نواحی ساحلی خلیج فارس از بندر عباس گرفته تا به بندر لنگه و قشم و کیش و غیره زیر نظر بوشهر و حکمران منصوب از سوی ایالت فارس کنترل و نظارت می شدند.

همزمان با ندای آزادی خواهی و مشروطیت در مرکز پایتخت یعنی تهران مدتی طول کشید که سایر ولایات خواهان مشروطیت شوند. در سواحل خلیج فارس اما وضع به گونه ای دیگر بود و انگلستان قدرت مطلق بود و برخلاف روشی را که در تهران در حمایت از مشروطیت پیش گرفته بود در بنادر خلیج فارس در پیش گرفت و به مخالفت با هر گونه آزادی خواهی برخواست، بندرعباس که شامل بنادر و جزایری چون بندر لنگه، قشم، کیش، ابوموسی، تنب بزرگ و تنبک کوچک بود یکی از مهمترین مناطق ساحلی ایران در خلیج فارس بود که هر کدام از بنادر و جزایر آن قدمتی طولانی داشت. انگلستان در تمامی این مناطق نفوذ فراوان داشت.  کنسولگری آن دولت در بندر عباس همه چیز را رصد می کرد. همزمان با مشروطیت کمی بعد آزادی خواهان و روشنفکران بندر عباس و بندر لنگه خواهان تشکیل انجمن های ولایتی و انجمن های آزادی خواهانه شدند و پس از تثبیت مشروطیت این انجمن ها به همراه انجمن بلدیه در این مناطق تشکیل گردید.

انجمن جاوید در بندر عباس و انجمن آزاد در بندر لنگه که عروس بنادر خلیج فارس محسوب می شد از این دست اقدامات مشروطه خواهان در خلیج فارس بودند. اما در ابوموسی که نامش بر گرفته از نام قدیمی بوم سبز است که بعداً تبدیل به بوم موسی شد اتفاق چندانی رخ نداد. لازم به ذکر است که نام هرمزگان که بعدها برای این مناطق به کار رفت تنها در سال ۱۳۵۴شمسی و دوران پهلوی به این بنادر داده شد و گرنه تا پیش از آن بخش هایی از سواحل بندر عباس در زیر نظر کرمان و بخشی نیز ازطرف ایالت فارس به محوریت بندر بوشهر اداره می شد .اما جریان مشروطیت در بوشهر با سایر مناطق خلیج فارس تفاوت داشت.

در بندر بوشهر که مرکز اصلی حکمرانی بنادر بود در ابتدا انجمن های ولایتی و ایالتی توسط مشروطه خواهان و روشنفکران فعال در بندر تشکیل گردید و تجار و بازرگانان نیز در این زمینه تلاش فراوان نمودند و تلگراف های فراوانی برای تهران ارسال نمودند. بوشهر چون زمینه های تفکرات آزادی خواهانه داشت جریان مشروطیت در این بندر با سرعت پیش رفت.  پس از مشروطیت در جریان استبداد صغیر که مراکز حساس بوشهر به مانند گمرکات و نهادهای دولتی توسط مشروطه خواهان تصرف شد و پرچم انگلیس پایین کشیده شد دولت انگلستان وارد عمل شده و مشروطه خواهان بوشهر را سرکوب و منزل رهبر مشروطه خواهان شیخ مرتضی اهرمی توسط احمدخان دریابیگی حاکم بوشهر و به تحریک کنسول انگلیس در محله کوتی به توپ بسته شد . مشروطیت در نهایت در خلیج فارس نیز به مانند مراکز اصلی قدرت در ایران بنا به دلایلی ناکام ماند تا این نهضت به کودکی بماند که از بدو تولد ناقص به دنیا آمد و ایران برای سالها از چرخه توسعه و پیشرفت باز بماند.

  منبع: پایگاه خبری تحلیلی پیغام
       لینک مستقیم   :   http://peigham.ir/shownews.aspx?id=148716