طاهره عبدالهی
تصور کنید در وسط بیابان زندگی می‌کنید؛ جایی که نه چشمه‌ای هست، نه بارانی، نه لوله‌کشی. حالا تصور کنید با یک پنل ساده بتوان از هوای اطراف، آب سالم و آشامیدنی گرفت؛ آن هم بدون نیاز به برق، باتری یا سوخت.
پژوهشگران دانشگاه MIT در آمریکا موفق به ساخت چنین دستگاهی شده‌اند.
این اختراع تازه، دستگاهی است سبک، ساده و شگفت‌انگیز که حتی در خشک‌ترین نقطه زمین هم می‌تواند کار کند. طراحی آن چیزی شبیه نایلون‌های حباب‌دار است که بیشتر برای بسته‌بندی استفاده می‌شوند. اما تفاوت اصلی در اینجاست: این "نایلون حباب‌دار" جان‌بخش است، نه فقط محافظ.
در ساخت این دستگاه از ماده‌ای به نام هیدروژل استفاده شده؛ نوعی ژل خاص که می‌تواند بخار آب موجود در هوا را جذب کند. این ژل‌ها به شکل گنبدهای کوچکی قالب‌گیری شده‌اند تا سطح تماس بیشتری با هوا داشته باشند. شب‌ها، بخار آب جذب می‌شود و روزها، با استفاده از نور خورشید و بدون استفاده از برق، رطوبت به شکل قطرات آب تبدیل شده و در یک مخزن کوچک جمع‌آوری می‌شود.
نکته مهم این است: این دستگاه بدون برق، بدون باتری و بدون هیچ سوختی کار می‌کند. فقط با نور طبیعی روز.
این فناوری در یکی از سخت‌ترین شرایط ممکن آزمایش شده: دره مرگ (Death Valley) در آمریکا؛ جایی که به‌عنوان گرم‌ترین و خشک‌ترین منطقه آمریکای شمالی شناخته می‌شود و حتی گیاهان هم به‌سختی در آن رشد می‌کنند. نتیجه اما امیدوارکننده بود: هر پنل این دستگاه توانست بین ۵۷ تا ۱۶۱ میلی‌لیتر آب در روز تولید کند؛ یعنی چیزی در حدود نصف تا دو‌سوم یک لیوان. طبیعتاً در مناطق مرطوب‌تر، این عدد بسیار بیشتر خواهد بود.
شاید در نگاه اول این مقدار کم به نظر برسد، اما این فقط شروع است. پژوهشگران می‌گویند با نصب چند پنل در کنار هم (مثلاً هشت عدد در ابعاد یک در دو متر)، می‌توان آب آشامیدنی موردنیاز روزانه یک خانواده را تأمین کرد.
از آنجا که این پنل‌ها فضای زیادی اشغال نمی‌کنند و قابلیت نصب به‌صورت عمودی هم دارند، می‌توان آن‌ها را روی پشت‌بام خانه‌ها، کنار دیوار حیاط یا حتی در مناطق دورافتاده و کمپ‌های اضطراری نصب کرد.
از نظر فنی، یک مشکل بزرگ همیشه همراه فناوری‌های مشابه این بوده: آب تولیدشده، گاهی آلوده به مواد شیمیایی خطرناکی مانند نمک‌های لیتیوم می‌شده است. اما تیم MIT با استفاده از ماده‌ای به نام گلیسرول توانسته‌اند این مشکل را برطرف کنند. گلیسرول باعث می‌شود میزان نشت لیتیوم به آب، به زیر ۰.۰۶ واحد در میلیون (ppm) برسد؛ مقداری که به‌گفته سازمان زمین‌شناسی آمریکا، کاملاً در محدوده امن برای نوشیدن است.
این یعنی آب تولیدشده نه‌تنها از نظر مقدار، بلکه از نظر کیفیت نیز قابل اعتماد است؛ بدون نیاز به تصفیه ثانویه یا استفاده از فیلترهای گران‌قیمت.
یکی دیگر از مزایای مهم این پنل‌ها، هزینه پایین آن‌هاست. پژوهشگران برآورد کرده‌اند که اگر از این دستگاه‌ها در مناطقی مانند آمریکا استفاده شود، صرفه‌جویی در خرید آب بطری‌شده می‌تواند هزینه اولیه آن را در کمتر از یک ماه جبران کند. همچنین عمر مفید این پنل‌ها حداقل یک سال تخمین زده شده است.
دکتر «ژوانه ژائو» (Xuanhe Zhao)، استاد مهندسی مکانیک و محیط زیست در MIT و یکی از طراحان اصلی این پروژه می‌گوید:
«ما تصور می‌کنیم این فناوری بتواند به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار گیرد؛ مثلاً در مناطق روستایی، در پشت‌بام خانه‌ها یا حتی در اردوگاه‌های بحران. این فقط یک اختراع نیست؛ این می‌تواند شیوه زندگی مردم را در برابر بحران بی‌آبی تغییر دهد.»
این فناوری نه‌تنها برای کشورهای فقیر یا خشک‌سالی‌زده کاربرد دارد، بلکه حتی در مناطق شهری با زیرساخت ضعیف نیز می‌تواند نجات‌بخش باشد. به‌ویژه در مناطقی مانند جنوب ایران، که گرما، خشکی و کمبود منابع آب شیرین به معضل جدی تبدیل شده است.
جزئیات فنی این نوآوری در تاریخ ۱۱ ژوئن ۲۰۲۵ در نشریه معتبر Nature Water منتشر شده و سایت علمی LiveScience نیز آن را به‌عنوان یکی از نوآوری‌های مهم سال در حوزه محیط زیست معرفی کرده است.
شاید روزی این پنل‌ها را روی بام خانه‌ها در بوشهر، خوزستان یا سیستان ببینیم؛ نه‌فقط به‌عنوان یک فناوری جذاب، بلکه به‌عنوان ابزاری واقعی برای ادامه زندگی. وقتی بتوان از هوا آب گرفت، دیگر خشکسالی هم آن قدرت همیشگی را نخواهد داشت.
منبع:
پایگاه خبری تحلیلی پیغام
لینک مستقیم :
http://peigham.ir/shownews.aspx?id=188233
